ጄኔራል አበባው ታደሰ

Written on April 7, 2023 and you can find the original post with this link. (https://www.facebook.com/profile/100002335758452/search/?q=ጄኔራል%20አበባው)

እኔ አንተን የትላንት ታሪክህን ጠቅሼ መክሰስ አልፈልግም። ስለኢትዮጵያም ያለህን እምነትህን እና ፍቅርህን መጠየቅ አልሻም። የኢትዮጵያ መከላከያ ሠራዊት ውስጥ ሆነህ ፥ ሀገራችንን ለማገልገል መፍቀድህ በራሱ ለእኔ ትልቅ ቁምነገር ነው። ነገር ግን ባለፉት 5 ዓመታት ሁላችንን ብዙ ነገር አስተምሯል ፥ “ኢትዮጵያ ሱስ ናት” ብለው በቃላቸው ፥ በተግባር ግን አንዱን ብሔር ነጥለው የሚመቱ ፥ 3 መቶ አማሮች በየቀኑ ሲረግፉ ፥ መንገድ ዳር ከተከሉት እና ለጠወለገባቸው አበባ ያሳዩትን ብስጭት ለአማሮች ሞት መግለጽ ያልቻሉ መሪዎችን ነው ያየነው። “አዲስ አበባ ውስጥ የኦሮሞ ጥላቻ አለ” ብሎ ጠረጼዛ እየደበደበ የተናገረ ጠቅላይ ሚኒስትር ፥ 3 መቶ አማሮች በቀን ሲታረዱ ግን ድግስ እየደገሰ ሲደሰት ለህዝብ ያሳያል። ወገኔ ላለው ተጠላ ብሎ በፓርላማ ያዙኝ ልቀቁኝ ሲል ፥ ከመጠላት አልፎ ሕጻን አዛውንት ሳይቀር በገፍ ለታረዱበት የአማራ ሕዝብ ግን የውሸት ሐዘናቸውን እንኳ ሊያሳዩት አልፈቀዱም። ጄኔራል አበባው ፥ ንግግር ሰምተን እና አምነን እማ ፥ ዐብይ አህመድን ልባችን እስኪወልቅ ደግፈነው ፥ ሞቱን ሳይቀር ለመሞት መርጠን ነበር። የዛሬ 5 ዓመት ለዐብይ አህመድ የድጋፍ ሠልፍ ሲወጣበት የነበረው የአማራ ከተሞች እና መንደሮች ነበሩ።ለምን?

 (የዛኔ ከጥቂት የኦሮሚያ ከተሞች በቀር ለዐብይ የተደረገ ሠልፍ አላስታውስም።ከ5 ዓመት በኋላ ቃሉን ሳይሆን ተግባሩን ያዩ ሰዎች ለድጋፍ የወጡት በኦሮሚያ ነው።)

 አማራ ዐብይ አህመድ “መደመር ይሻለናል ፥ አንድነት ይሻለናል” ስላለ እንጂ ፥ ዐብይ ኦህዴድ መሆኑ ጠፍቶት አልነበረም የደገፈው። አማራንም ጠቅማለው ስላለው አልነበረም። ይልቁስ ጄኔራል ፥ ዐብይ አህመድ ያለን ዛሬ ልክ አንተ ያልከንን ነበር። “አንድነት ይሻላለና ፥ ስንደመር ነው ኃያል የምንሆነው” ነበር ያለን። ዛሬ እሱን የሚያምነው ስለሌለ አንተ እነዚህን ቃላቶች እንድትናገር ላከክ። አንተም የዛሬ 5 ዓመት እሱ የተናገረውን ሳትቀንስ እና ሳትደምር ፥ “በጋራ አድርገን አንድ ጠንካራ ኃይል ልንገነባ ነው” አልከን። ጄኔራል አንተ ሰው አማኝ ምንአልባትም እንዳልከው ፖለቲካ ብዙ የማትወድ ትሆናለህ። እኔም ብችል እንዳንተ ብሆን እና ለዚህ ሕዝብ የተደገሰለት ግፍ ባይገባኝ እመርጥ ነበር። ግን ትምህርቴ እና የሥራ ልምዴ ዓይኖቼን ከፍቶታል። ማኪያቬሌ እንዳለው ፥ ሕይወት ሰዎች የሚናገሩትን ሳይሆን የሚሰሩትን እንድመለከት አስተምራኛለች።

ለዚህ ነው ውድ ጄኔራል አበባው ፥ የምትናገረው ነገር ከሚሰራው ጋር ፈጽሞ አይገናኝም የምልህ። በርግጥ አንተም የምትናገረውን ብዙ ያመንክበት አይመስልም ፥ ምክንያቱም ባንድ በኩል ትልቅ አቅም እንደተገነባ እየፎከርክ ታወራለህ በሌላ በኩል ደግሞ “ዛሬ ባለችው ኢትዮጵያ አይደለም ሰው በነጻነት ሰላም ተሰምቶት ከክልል ክልል ሊሄድ ከቤቱ ወጥቶ ማምሸት እንደማይችል” ትገልጻለህ። ደግሞ መልሰህ ትፎክራለህ። አንድ አባት በአንድ ወቅት ሲናገሩ እንደሰማውት የተሸነፈ ሠራዊት ፉከራ ያበዛል ፥ አንተም አቅማችን ኃይል ነው ብለህ ሳትጨርስ ሰው ከቤቱ ወጥቶ ማምሸት የማይችልበት ኢትዮጵያ እንደተፈጠረች ትነግረናለህ።

የሕዝብ አመጽን ማፈን የሚችል ኃይል ተገንብቷል ፥ ማንም ምንም የማምጣት አቅም የለውም በተደጋጋሚ ትላለህ። ጄኔራል ፥ አንተ የውጭ ፖለቲካ አትከታተል ይሆናል። አይደለም ኢትዮጵያ ውስጥ ፥ አሜሪካ ውስጥ ራሱ የእርስ በእርስ ጦርነት ሊነሳ ይችላል አይችልም የሚሉ ክርክሮች በስፋት በሙሁሩ ዘንድ እየተካሄደ ነው። ይሄ ማለት በኃይል ስልጣን ሊይዝ የሚያስብ አለ ማለት ነው። የማይቻል ነገር ደግሞ አይታሰብም። በአሜሪካ እንኳ ሊሞከር የሚችልን ነገር ነው እርሶ ገና እየተገነባ ያለ ሠራዊትን ይዘው እንዲህ የሚፎክሩት።

 እሱ ብቻ ግን አይደለም ፥ አንት እንዳልከው ኃይል ስልጣን የመያዣ መንገድ ብቻ ሳይሆን ፥ በስልጣን ላይ ያለን የማስገደጃም ነው። ለምሳሌ በሕዝብ ከተመረጠ የወራት ዕድሜ ያለው የቢቢ ናታኒሆን (የእስራኤል ጠቅላይ ሚኒስትር) መንግስት ፥ የጠቅላይ ፍርድ ቤቱን የመወሰን እና ህገ-መንግስታዊ ጉዳዮችን የማየት አቅም የሚያሽመደምድ ረቂቅ ሕግ ለፓራላማው አቅርቦ ሊያጸድቅ ነበር። እስራኤሎች ግን ገና ከመረጡት ወራት ባስቆጠረው ጠቅላይ ሚኒስትራቸው ላይ ሕዝባዊ አመጽ ጠሩ። ምክንያቱም የእስራኤል ብቸኛ ነጻ ተቋም ፍርድ ቤቱ ነበር። ይሄን አጡት ማለት ዲሞክራሲ በእስራኤል አበቃለት ማለት ነው። ቢቢ ናታኒሆን እስራኤልን በመውደድ አቻ የሚገኝለት ሰው አይደለም። ግን ፖለቲከኛ ነው። ፖለቲከኛ ስልጣንን ከምንም ነገር በላይ ይወዳለ። እሱ ብቻ ግን አይደለም። ፖለቲከኛ ብዙ ጊዜ እጁ ቆሻሻ ነው ፥ ስለዚህ ተጠያቂነትን ማስቀረት ይሻል። ለዚህ ነው ከራስ በላይ ንፋስ ብሎ ፥ በእስራኤል የዲሞክራሲ ምሰሶ ላይ የዘመተው። ሕዝብ ግን አደባባዩን አጥለቀለቀው። መንገዶችን ዘጋ። ቢቢ ናታኒሆን በቅርብ ተመርጬ ይሄ እንዴት ተደርጎ ብሎ ያዙኝ ልቀቁኝ አላለም። ምክንያቱም ምርጫ ማለት ኮንትራት ነው። ኮንትራት ማለት ውል ነው። ከአንድ ድርጅት ጋር ለ5 ዓመት ውል ገባህ ማለት ፥ ድርጅቱ ሊጠግንልህ የቀጠርከውን ቤትህን ሲያፈርስ የ5 ዓመት ውሉ እስከሚያልቅ ዝም ብለህ ታየዋለህ ማለት አይደለም። ከውል ውጪ እየፈጸመ ብቻ ሳይሆን ፥ ውሉ ያስፈለገበትን ዋነኛ መሠረት እየናደ ስለሆነ ውሉን የመሰረዝ መብት የትኛውም የአራዊት ሕግ የሌለበት ሀገር ሕግ ይፈቅዳል። የሕግ ባለሙያ ስለሆንኩ የምናገረውን አውቃለው።

በተመሳሳይ የዐብይ አስተዳደር አንድነትን የመፍጠር ቃልኪዳኑ ቀርቶብን እንደ ድሮ ተከፋፍለን እንኳ መኖር እንዳንችል እያደረገን ነው። ክቡር ጄኔራል አንተ ለኢትዮጵያዊ የምታዝን ከሆንክ ፥ በአዲስ አበባ ዙሪያ ከ10 ዓመት በላይ ከኖሩበት ቤት ኢትዮጵያኖች ሲፈናቀሉ ፥ ምን አደረክህ? እውነት ነው ያደረከውን ነገር በአደባባይ ትነግረኛለህ ብዬ ጠብቄ አይደለም ፥ ግን ኢትዮጵያኖች ቤታቸው በላያቸው መፍረሱ ሊቆም ይቅርና ፥ ራሳቸው አፍርሰው ጣሪያና በራቸውን እንኳ መውሰድ አትችሉም ነው የተባሉት። አንተ በውስጥ ስለዚህ ጉዳይ ተናግረሃል ብለን እንመን። አንተ ጄኔራሉ ማስቆም ያቀተህን የዛሬ ግፍ ፥ አማራው ነገ ስለተደገሰለት መከራ ግድ የላችሁም እኔን እመኑኝ ስትል ትንሽ ለህሊናዎ አይከብዶትም።

ጄኔራል ከስልጣን ተባሮ መኖር እንደሚቻል እኮ እርሶ በተግባር ያውቁታል። ግፍ እና ውንብድና ሰርቶ ግን መኖር ቀላል እንዳልሆነ ፥ እርሶም ከቀድሞ የትግል አጋሮቾ ለምን አይማሩም? (በቃለመጠይቁ "ከትግራይ ጦርነት ተማሩ" የሚለውን በብዛት ስለተጠቀሙ ነው። እርሶም ከቀድሞ ጓዶቾ የሚማሩት ብዙ አለ የሚለውን ለማስታወስ ነው።)

ልጠይቆትማ ጄኔራል። ከአማራ ልዩ ኃይል አባላት ጋር አብረን ጎን ለጎን ተዋግተናል። ቆስለናል ፥ ደምተናል አሉን ልበል። እንግዲያውስ ይሄን ይመልሱ። ሕወኃት ቆቦን ስትይዝ ፥ ለምናቹ የጠራችሁት ጄኔራል ፥ በዚህም ምክንያት ከ 10 በላይ ጥይቶችን በእግሩ ውስጥ የተሸከመን ባለውለታ ፥ ለአስቸኳይ ሕክምና ከአገር አትወጣም ብላችሁት እየተሰቃየ ነው። ሲሆን ሲሆን ወጪውን ችላችሁ ማሳከም ሲገባ ፥ ይሄን ምስኪን ጄኔራል ቀስ እያለ እንዲሞት ፈረዳችሁበት። ከጎንህ ሲዋጋ ለቆሰለው ፥ ለሀገሩ ዋጋ ለከፈለው ጄኔራል ተፈራ ያልቆምከውን አንተ ፥ ለሱ መሆን ያልቻልከውን አንተ ፥ በሚሊዮን ሕዝብ ደህንነት ጉዳይ እመኑኝ ነው የምትለን? ክቡር ጄኔራል ፥ እኔ በመጽሐፉ ቅዱስ አምናለው። በመጽሐፉ ቅዱስ ላይ ጌታችን ኢየሱስ ክርስቶ ፥ አደራ የሰጠውን ባለሟሉን ጠርቶ ያለው እንዲህ ነው ፥ “አንተ በጥቂት ታምነሃል እና በብዙ ትሾማለህ ፥ ያልታመነውን ደግሞ ያለው “አንተ በጥቂት አልታመንክም እና ያለህም ይወሰድብሃል።” ስለዚህ ክቡር ጄኔራል ፥ አይደለም በብዙ ሚሊዮን ምስኪን የአማራ ወገኔ ጉዳይ ላምንህ ይቅርና ፥ ከዛ ባነሱ ጉዳዮች ሳይቀር እምነቴ መሉ አይደለም።

በመጨረሻ የመንግስት ትዕዛዝን በሰላም የማትቀበሉ ከሆነ ፥ እንጠርጋችሃለን ብለሃል። አሁን የቀደመው ፥ ማስታወስ የማልሻው ማንነትህ ተገለጠ። ግን ክቡር ጄኔራል አንተ እንዳልከው እኛን የማጥፋት ኃይል ቢኖርህ እንኳ ፥ የሕዝባችንን መጥፋት ዓይናችን እያየ ዝም ከምንል ፥ ሁሉን መሆንን እንመርጣለን። ኔልሰን ማንዴላ እንዳለው “ሁሉም ነገር እስከሚሆን ድረስ የማይቻል ነበር።” እግዚአብሔርን የማመሰግነው ፥ “የምንሸነፍ አይደለንም ፥ ጦርነት ባህላዊ ጫዎታችን ነው” ያሉትን ሕወኃቶች ሳይቀር ፥ በእንብርክክ ይቅርታ ጠይቀው መሸነፍ የተፈጥሮ ግዴታ መሆኑን በዕድሜዬ ማየቴ ነው። የአማራ ሕዝብም እንዲህ ባለህ መታበይ ፥ እንዲገጥማችሁ አልሻም። ምክንያቱም ኃይል የእግዚአብሔር መሆኑን ከአንዴም ብዙ ጊዜ አይቻለው እና። የአማራ ሕዝብ ካሸነፈም የሚያሸንፈው የመገፋቱን መጠን ፥ የደረሰበትን ግፍ እና ስቃይ አምላክ ስለቆጠረለት ነው። አዎ ፥ ለምስኪኖች ተስፋቸው ማነው? ፥ እግዚአብሔር አይደለምን?

በዚህ ጥበዓት የአማራ ሕዝብ ለህልውናው ይቆማል ፥ ዳግም በአፈ ሞላጮች ላይሸወደ በአንድነት ይነሳል። ለራሱ ብቻ ሳይሆን ፥ በኢትዮጵያ ምድር ለሚጎሳቆሉ ሁሉ ፥ ለሚጠሉት ሁሉ ፥ የተመቸች የጋራ ቤት ፥ የእኩልነት ቤት ለማቆም ይሰራል። በመጨረሻ የዐብይ ፖለቲካ ግር ለሚላችሁ ይሄን የማኪያቬሊ ምሳሌያዊ ታሪክ ፥ መርህ ይሁናችሁ።

ማኪያቬሊ ሰውን በዓይንህ በምታየው ሳይሆን በእጁ በሚሰራው ፍረድ የሚለውን አስደናቂ ጥበብ ያገኘው በሱ ዘመን ከነበረ አንድ መጽሐፍ ነው ፥ መጽሐፉ ውስጥ የትልቋ እና የትንሻ ወፍ ወግ ይላል። ታሪኩ እንዲህ ነው። አንድ ሰውዬ ወፎችን ሰብስቦ በብረት ወጥመድ (cage) ውስጥ ያስቀምጣቸዋል። የሆነ ቀን እየጠበቀ ፥ ከወጥመዱ እያወጣ እነዚህን ወፎች አንድ በአንድ ያርዳል። ከሁሉ ሕጻን የሆነችው እና ልምድ የሌላት ወፍ ለትልቋ ወፍ ፥ “ዓይኖቹን ተመልከቺ ፥ ጓደኞቻችንን ሲያርድ እኰ አዝኖ እያለቀሰ ነው” ትላለች። ትልቋ ወፍም “ሰውዬውን በዓይኑ ሳይሆን በእጆቹ በሚሰራው ፍረጂ” አለቻት (“Judge by the hands, not by the eyes”)።

ፕሮፓጋንዳ እና እውነት

እምነት የእውቀት ጉድለት ክፍተት መሙያ ነው። ከስሜት የአዕምሮአችን ክፍል ጋር የተያያዘ ነው። ማሰላሰል የሚካሄድባቸው የአዕምሮአችን ክፍል ሂፒካምፐስ እና ፕሪ ፍሮንታላ ኮርቴክስ እኛን የመቆጣጠር አቅማቸው በጣም አነስተኛ ነው። በተቀራኒው የስሜት ክፍላችን የሆነው አሚግደላ ልክ እንደ ዝሆን ጠንካራው እና መሪው ነው። እምነት ሰዎች በአንድ ጉዳይ ላይ የተሟላ እውቀት ሳይኖራቸው ሲቀር የሚደገፉበት ምርኩዝ ነው። ማናችንም ስለፈጣሪ ሙሉ እውቀት የለንም። ወይም ስለዚህ ዓለም አመጣጥ። ሁለት አማራጮች ብቻ ነው ያሉን። ማመን፦ ይሄ ዓለም እንዲህ ነው የተፈጠረው ብለን። ወይም መላምቶችን መዘርዘር። መላምቶችንም የምንቀበልበት መንገድ ሁለት ነው። ማመን ወይም ይሄ መላምት ነው። ፍጹም ውሸት ሊሆን ይችላል። ስለዚህ አላውቅም። ባለማወቄም ሳልሸማቀቅ እኖራለሁ ብሎ መቁረጥ።

ልክ ከእውቀት በላይ እምነት በዚህ ዓለም ላይ ጠንካራ የሰዎችን ባህሪ ለዋጭ ጉዳይ እንደሆነ ሁሉ፤ ከእውነት በላይ ፕሮፖጋንዳ ሰዎችን ይቆጣጠራል። አንድ ነገር እውነት ተብሎ በሰዎች ቅቡልነት እንዲኖረው ኦብጀክቲቭሊ (objectively)  መታወቅ አለበት። ለምሳሌ ግራቪቲ እውነት ነው። ምክንያቱም ኦብጀክቲቭሊ ይታወቃል። ይሄ ማለት ሁላችን እናውቀዋለን ማለት አይደለም። ግን በአግባቡ ምርምር እና ጥናት ካደረግን እናውቀዋለን። ፀሐይ በምስራቅ ነው የምትወጣው። ሁሉም ሰው ይሄን ላያውቅ ይችላል። ግን የፀሐይን በምስራቅ መውጣት አይቀይረውም። እነዚህ አይነት እውቀቶች ናቸው ሌሎች እውቀቶችን እየጨመሩልን እንድንሄድ የሚያደርጉን። ብዙ ጊዜ ሰዎች ከእነዚህ ዓይነት እውነቶች ይልቅ በእምነት የሚገኝ እና በድግግሞሽ የሚደመጥን ትርክት የበለጠ የመቀበል እና ለዛ ዋጋ የመክፈል ዝንባሌ አላቸው።

ሁላችንም የሆነ የምናምነው ነገር ውሸት ነው። አሁን ላይ ከምናምናቸው ነገሮች ውስጥ ቢያንስ አንዱ ውሸት ነው።የብዙዎቻችን ደግሞ ብዙ የምናምናቸው ነገሮች ውሸቶች ናቸው። ለምሳሌ የቁልቋል ተክል ፈሳሹ ከሰገራ ጋርተቀላቅሎ የሚፈጥረውን ኬሚካል ብንቀባው መላጣነትን ያስቀራል ብዬ ብጽፍ፤ ለመጀመሪያ ጊዜ የሚያነበው ሰው ስቆ ሊያልፍ ይችላል። ከዛ ሌላ የሕክምና ሰው ይሄንኑ የሆነ ቦታ አስፍቶ ጽፎ ብታዩት። ከዛ ሌሎች ሰዎችም እየተቀባበሉ ጽፈው ብትመለከቱት። የዛኔ ለመሞከር ልትነሳሱ ትችላላችሁ። ከዛ የሆነ ሰው “ይሄው የእኔ ጸጉር ሞልቶ ተመልከቱ” ብሎ ቢያሳያችሁስ። አሁን ጭራሽ ከማመን አልፋችሁ እናንተም ወሬውን ማሰራጨት ትጀምራላችሁ። ሰዎች ለአንድ ሀሳብ በተደጋጋሚ ከተጋለጡ ያንን የማመን ዝንባሌ አላቸው። አንድን ነገር በተደጋጋሚ ከሰማነው እውነት እየመሰለን ይሄዳል።ለዚህ ነው ፕሮፖጋንዳ በጣም አዋጭ የሆነው።

ለፕሮፓጋንዳ ምርጡ ምሳሌ ፕሬዝዳንት ትረምፕ ነው። ፕሬዝዳንት ትረምፕ የተዋጣለት ኮሚኒኬተር ነው። ማንም የሚረዳውን ቋንቋ ይናገራል። ስለሚናገረው ነገር እውነትነት ተጨንቆ አያውቅም። ግን በተደጋጋሚ ያንን ለመናገር አያመነታም። በዚህም ብዙ ሰዎች በመጨረሻ እርሱ የሚናገረውን ያምናሉ። ኢኮኖሚው እየወደቀ ፕሬዝዳንት ትረምፕ በከፍተኛ ደረጃ ኢኮኖሚው እያደገ ነው ለማለት ምንም ችግር የለበትም። በተመሳሳይ ጠቅላይ ሚኒስትር አብይን ተመልከቱ። መደመር መደመር እያለ ይሰብካል። በተቃራኒው እርሱን የሚቃወም ሰው ለደቂቃ አጠገቡ አይታገስም።ትላንት አብረውት ወደ ስልጣን የመጡት ሁሉ ዛሬ ሀገር ጥለው ወጥተዋል ወይም ተገድለዋል። ሌሎች ደግሞ ፍጹም ገብረዋል። ግን አሁንም መደመር የሚል መጽሐፍ አጽፎ ያስመርቃል። አብይ ምስኪን እና ስሱ ሆኖ ለመታየት ነው በሚዲያ የሚጥረው። በድርጊቱ ግን ጨካኝ እና ለሰው ልጆች ሕይወት ምንም ደንታ የሌለው ሰው ነው። ግን የእርሱን ምስኪንነት፣ እጅ ሳሚነት፣ ትከሻ ዳባሽነት፣ ጺም ነካኪነት፣ የእናቶችን እጅ ሳሚነት ሚዲያው በማሳየት ፥ምስኪን የመሰለ ስዕል ስለእርሱ አሁን ሳይቀር (ይሄን ሁሉ ካየን በኋላ) ይመጣብናል። ምክንያቱም ሰው አብዝቶ የሚያየውን ነገር የማመን ዝንባሌ አለውና።

ሌላኛው ጉዳይ እውነት ደባሪ ነው። እስቲ ተመልከቱ ብዙ የሃይማኖት መጽሐፎችን። ከፍታችሁ አንብቧቸው። ከዛ ደግሞ የተረት መጽሐፎችን አንብቧቸው። በሚደንቅ ሁኔታ በሃይማኖት መጽሐፎች ላይ የምታገኟቸውን ታሪኮች ከሃይማኖት ጋር በማይገናኙ መጽሐፎች ብታገኟቸው ኖሮ ፈጽሞ አምናችሁ አትቀበሏቸውም። ስለዚህ ታሪኮቹን ለማንበብ ራሱ በስሜት መዘጋጀት እና በሆነ መጠን የውስጥ መሻታችሁ አንዳች ከፍ ያለ ፤ በስሜት ከፍታ አንድን ነገ ርለማግኘት መዘጋጀት አለባችሁ።

እውነት ግን በተቃራኒው በጣም ደባሪ ነው። ማነው ሒሳብን እንደ ስብከት የሚማረው? ማነው ውስብስብ ማክሮ ኢኮኖሚን ወይም አልጀብራን ወይም ሴሉላር እና ሞሎኪውላር ባይሎጂን ተመስጦ የሚሰማ? በተቃራኒው ታሪክን ስንሰማ ያለንን መመሰጥ እዩ ምክንያቱም ታሪክ ብዙ ነገሩ ግነት እና የሰው ድራማቲክ ትረካ ነው።

ለዚህ ነው ፕሮፖጋንዳ መሳጭ የሚሆነው። አንደኛው የፕሮፓጋንዳ መለያው ቀልድ፣ ሳቅ እና ፈገግ ማስባል ነው። ፕሬዝዳንት ትረምፕን ተመልከቱ አሁንም። እርሱ ሲናገር የሚጠሉት ሰዎች ሳይቀር ይስቃሉ። ሰውዬው ብዙዎች አፍረው የማይናገሩትን ነገር ያለምንም ጥንቃቄ ያወጣዋል፣ ከዛ ያንን የሚሰማ ሁሉ ይስቃል። በመሳቅ ሳናውቀው ወደ እርሱ ቀስ እያልን እንሳባለን። ምናአልባትም ለዚህ ይሆናል ታላቁ ሰባኪ ዮሐንስ አፈወርቅ ሳቅን ይጸየፍ የነበረው። በእርሱ እምነት ጤነኛ የሆነ ሰው ይሄ ሁሉ ግፍ በሚፈጸምበት ዓለም ላይ ሊስቅ አይችልም ብሎ ያስባል።ለዚህም ይመስላል የእርሱን ስብከት ብዙዎች በዘመናቸው የሚታገሱት ያልነበረው። ማስታወቂያዎች ለዚህ ነው የሚያስቁ ሰዎችን እና ታሪኮችን ለእቃቸው ማስታወቂያነት የሚጠቀሙት። ቀስ እያልን ለፕሮዳክታቸው ፍቅር ያድርብናል።

ከፕሮፓጋንዳ ይልቅ ለእውነት እንዴት እንገዛ?

መጀመሪያ የምንሰማው ነገር በኛ ላይ ምንም የሚያመጣው ለውጥ የለም ብለን አናስብ። ስለሁሉም ጉዳይ ደግሞ እውቀትላይኖራችሁ እንደሚችል ብቻ ሳይሆን ለማጣራትም ጊዜም እንደሌላችሁ እወቁ። በሆነ ነገር ፍላጎት ካደረባችሁ፤ ከዜና ተቋማት ያንን እውቀት ከማግኘት ይልቅ፤ ጊዜ ስጡት እና ጥናት አድርጉበት። ሁሉንም ነገር ማጥናት ስለማትችሉ፤ በብዙ ጉዳይ ላይ አቋም አይኑራችሁ። አቋም ባለመያዝ ምቾት ይሰማችሁ።

ባስ ላይ፣ መኪና ውስጥ ወይም ስልካችሁ ላይ ዝም ብሎ የሚመጣላችሁን ዜና አትቃርሙ። አዕምሮአችን ያስገባውን መረጃ ልክ እንደ ምግብ ነው የሚመለከተው። ያስገባውን ያላምጠዋል። ከዛ ውሳኔ ለመወሰን ይጠቀምበታል።መጨነቅ፣ መፍራት፣ መረበሽ ውሳኔዎች ናቸው። መደሰት፣ ጽንፈኛ መሆን፣ መጥላት፣ መውደድም ውሳኔዎች ናቸው። መደገፍ እና መቃወምም ውሳኔዎች ናቸው። እነዚህ ሁሉ አዕምሮአችን ውስጥ በገቡ ብዙ ውሸቶች (ፕሮፖጋንዳዎች) የሚሰጡ ውሳኔዎች ናቸው። ለዚህ ነው ወደ አዕምሮአችን ውስጥ በማንኛውም ጊዜ ስለምናስገባቸው መረጃዎች መጨነቅ ያለብን። ነጻ የሚመስሉን መረጃዎች ሁሉ በመጨረሻ ከፍተኛ ወጪ ያሶጡናል።

ከምናየው ውጪ የሚታይ ዓለም አለ

በዚህ ሳምንት ትልቁ ዜና የቻርሊ ከርክ መገደል ነበር። ቻርሊ ከርክ በብዙ ነጭ አሜሪካዎች ዘንድ ትልቅ ቦታ ያለው፣ ብዙ ወጣቶችን መሳብ እና መማረክ የቻለ ነበር። የሁለት ልጆች አባት እንዲሁም ባለትዳር ነበር። ቻርሊ መገለጫው በአሜሪካ ዩኒቨርስቲዎች እየተጓዘ፣ ወንበር ዘርግቶ ጥያቄ እየተቀበለ ለእነዛ መልስ መስጠት ነበር። በጣም ውስብስብ የሆኑ የማህበረሰብ ጥያቄዎችን፣ የዘር ክፍፍል እና ልዩነት እንዲሁም የእኩልነት እና የጾታ ጉዳዮችን በድፍረት እና በአይዶሎጂ መስመሩ ይመልስ ነበር። ብዙ ነጭ ወላጆች ይወዱታል። ምክንያቱም ባህል፣ ሃይማኖት እና የቀደመው የቤተሰብ አወቃቀር ላይ ስለሚያተኩር እና ያን ለልጆቻቸው ስለሚሰብክ ወደውታል።

በተቃራኒው ቻርሊ ገና በሃያዎቹ ሆኖ ሳለ ሳይቀር ስለጥቁሮች፣ ስለ ስደተኞች እና በተመሳሳይ ጾታ ሰዎች ላይ የሚሰነዝረው ትችት እና የሚሰጠው መልስ ጠንከር ያለ እና ርህራሔ እና ጥልቀት የጎደላቸው ነበሩ። ለዚህም ይመስላል ከነጮች ውጪ ያለው አብዛኛው ማህበረሰብ በመገደሉ ያለው ስሜት እርሱን እንደ ጀግና በመቁጠር አይደለም። በርግጥ ከነጮችም ገዳዩን ጨምሮ የሚቃወመው እንዳለ ሁሉ፣ ከጥቁሮችም ሆነ ከስደተኞች የሚደግፉት አሉ።

አንድ በትልቁ የሚታይ ነገር ግን አለ። ገዳዩም ተገዳዩም ወጣቶች ነበሩ። አንድ የሚባል አባባል አለ። “በሃያዎቹ ዕድሜ አብዮታዊ ካልሆንክ ልብ የለህም፤ በአርባዎቹ ዕድሜ ደግሞ አብዮታዊ ከሆንክ ጭንቅላት የለህም።” ልብ እና ድፍረት ያላቸው ሁለት ወጣቶች ናቸው በዚህ ሳምንት ትኩረት የሆኑት። እኔን የሚገርመኝ ግን አሜሪካ ውስጥ ያሉ አዕምሮ ሊኖራቸው ዕድሜያቸው የሚያስገድዳቸው ሰዎች በእነዚህ ሁለት አብዮተኞች ጎራ ተሰልፈው የቃላት ጦርነት ውስጥ ሲገቡ ነው። ማህበረሰብ እየወደመ ለመሆኑ ትልቁ ማሳያውአርባዎቹ እና ከዛ በላይ የሆኑ ሰዎች አብዮተኞች ሲሆኑ ነው። በሃያዎቹ ያለ ሰው የሚታየው ነገር ውስን ነው። ለውጥ በነውጥ ጭምር ነው የሚታየው። ስለ ሕይወት ያለው ትርጉም በደረሰበት ዕድሜ የሚታየው ብቻ ነው። ያንን ትርጉም የማይጋሩት ሁሉ ደግሞ ጠላቱ እና ክፉዎች አድርጎ ያያል።

ቻርሊ ከርክን የገደለው ሮቢንሰን የሳለ አዕምሮ ያለው እና በትምህርቱ ምጡቅ ነው። ያ ግን አንድ እውቀት እና መረዳት ብቻ ነው። ገና በሕይወት ጉዞ ያልተደላደለ፣ በውጣ ውረድ ያልሰከነ እና ከሌሎች እይታዎች ጋር ያልተፋጨ ነው። ሁላችን ወጣቶች ነበርን። ሁላችን በሃያዎቹ ዕድሜ ነበርን። አሁን ላይ ደግሞ ወደ ኋላ ስንመለከት ምን ያህል ውስን መረዳት እና ደካማ የሆነ እይታ እንደነበረን፣ ጽንፈኝነት እስከ አፍንጫችን እንደነበረ አስተውሉ። ቻርሊ ከርክ ደግሞ ልክ እንደ ጀዋር መሐመድ ያለ ሰው ነው። የነጭ ጀዋር መሐመድ ማለት ነው። አንደበት አለው። የእኔ የሚላቸው ሰዎች በቁጥር ብዙ ናቸው። ለብዙ ማህበረሰብ የተወሳሰበውን ችግር በራሱ መነጽር ብቻ አይቶ የማህበረሰብን አድሎአዊ እይታ በማጽደቅ ይመልሳል። ከፍተኛ ኃይል አለው። አይደክምም። ልክ ጀዋር መሐመድ በአፍላ ዕድሜው ብዙዎች የእርሱ ያልሆኑት እንዲገደል ጭምር ሲመኙለት እንደነበረው፣ ቻርሊንም የሚቃወሙት ሰዎች ያን ነበር የሚመኙለት የነበረው። እርሱም መጀመሪያውኑ የተዋቀረው የአሜሪካ ሥርዓት ያጎሰቆላቸው እና ያዳከማቸው ማህበረሰቦች ላይ በንግግሩ ያቆስላቸዋል። ጥቁሮች ሰነፎች ናቸው፣ እንደውም በሆነ መለኪያ በባርነት ዘመን የተሻለ ሕይወት ውስጥ ነበሩ፣ ባርነት መጽሐፍ ቅዱሳዊ ጭምር ነው በሚሉ እና ዳታዎችን (ስታስቲኮችን) ልክ እንደ ጀዋር መሐመድ ለራሱ ጥቅም ያለምንም መጠንቀቅ ነበር የሚጠቀማቸው።

እኔ እነዚህ ዕድሜያቸው ከዚህ በላይ እንዲያስቡ ባልፈቀደላቸው ሰዎች እምብዛም አላዝንም። በሁለቱ ጎራ ሆነው ግን ይሄን ሀገር ወደ ተሻለ መምራት የሚችሉ አዕምሮ ሊኖራቸው የሚገቡ ሰዎች የሚያሳዩት ባህሪ ነው የሚደንቀኝ። አንድ ጓደኛዬ የቻርሊ ከርክ ገዳይ ኢሚግራንት ቢሆን ኖሮ፣ አንድ ሳምንት ከቤት አልወጣም አለኝ። ምክንያቱም የተፈጠረው ስሜት የቡድን ነው።

ድንቅ አሳቢው ቶልስቶይ በ”War and Peace” መጽሐፉ ላይ አንድ ጀግና አለው። ጀግናው ወጣቱ ፒየር ነው። ፒየር ፈረንሳይ ሀገር ሄዶ የተማረ እና በዘመናዊ ትምህርት ዳብሮ የሩሲያን የከበርቴውን እና ፊውዳል አስተዳደር መመንገል አለበት ብሎ የሚያምን ነበር። ለንብረትም ሆነ ለሀብት ብዙ ግድ የለውም። እጦትን አይቶ ስለማያውቅ። ፒየር ለናፖሊዮ ቦና ፓርቴ ያለው አብዮታዊ ፍቅር ልዩ ነበር። ሰዎችን አይቶ በባህሪያቸው ወዲያው ይበይናቸው ነበር። ግን ፍጹም ቅን ሰው ነበር። ከችኩልነቱ እና ፈጣን ለውጥ ከመፈለጉ በቀር ውስጡ መልካም ነበር። ቶልስቶይ እንደዚህ ዓይነት የማህበረሰብ ክፍሎች እንዳሉ ያውቃል። ፒየርን ወደ ተደላደለ እውቀት ነበር ማምጣት የፈለገው። ከሚያየው ውጪ ሌላ ዓለም እንዳለ እንዲያስተውል ነበር የፈለገው። ቶልስቶይ በተለይ ይሄን ያሳየው አንድ በፒየር እና መሰሎቹ ዱሪያ ከሚባለው ዶሎኮቭ ጋር ፒየር የሽጉጥ ፍልሚያ ውስጥ በመክተት ነበር።

ዶሎኮቭ የተበላ ቁማርተኛ፣ የሽጉጥ ፍልሚያን የሚያዘወትር፣ ቢጠጣ ቢጠጣ የማይጠረቃ እና ቤተሰብ እንዳላሳደገው የሚኖር ሰው ነበር። ከፒየር ጋር ዶሎኮቭ ይጣላል። የሽጉጥ ፍልሚያ የጥሉ መቋጫ እንዲሆን ይስማማሉ። ሁሉም ዶሎኮቭ ካለው ፍጹም የልምድ ብልጫ በመነሳት ፒየርን እንደሚገለው ገመቱ። ከፍልሚያው በፊት ዶሎኮቭ ለወዳጁ ሮስቶቭ "ይኸውልህ ወደ እንደዚህ ዓይነት ግጥሚያ ስትሄድ እንደምትሞት አስበክ ኑዛዜ ጽፈክ፣ የመጨረሻ ቃል በሚያምር ቃላት ከትበክ መጓዝ የለብህም፡ ግን እንደምትገድል ቅንጣቢ ጥርጣሬ ሳይኖርክ ከገባህበት ሁሉም ነገር ይሰምራል። ልክ እንደ ድብ አዳኝ ፥ ፍርሃቱን ከገለጠ ድቡ ያንን በማሽተት እንደሚያከሽፍበት ሁሉ ፣ ፍርሃት ከተሰማክ ሁሉ ነገር እዛው ያከትማክ።" ሲያቀብጠው እዚህ ጉድ ውስጥ እንደገባ የገባው ፒየር ግን አንዴ ለግጥሚያው እሺ ብያለው እንግዲህ የፈሰሰ ውሃ አይታፈስ በሚል ፍልሚያው ሜዳ ላይ ቆመ። ፒየር ዶሎኮቭን ክፉኛ አቆሰለው። ዶሎኮቭ ፒየርን ሳተው። ሮስቶቭ ጓደኛውን አቃቅፎ ወደ እርዳታ ከነፈ። በመኃል ዶሎኮቭ እያቃሰተ እነዚህን ቃላት ይተፋል "ይሄን ከሰማች ትሞታለች፣ አትተርፍም፣ ለእኔስ ግድ የለኝም እሷ ግን ... እሷ ግን ቆማ መሄዷን እንጃ። ወይኔ ... ይሄን ጉድ ...ማየት የለባትም ... በሕይወት አትኖርም ..." ሮስቶቭ ግራ ገባው! "ስለ ማን ነው የምታወራው?" አለው። "ስለ ... እናቴ! .... ስለ እህቴ!" ከዚህ በኋላ ሮስቶቭ አዕምሮ ውስጥ የተመላለሰው ቃላቶች ናቸው ዘወትር የሚገርመኝ። "ዶሎኮቭ ወንበዴው፣ ዶሎኮቭ ቁማርተኛው፣ ዶሎኮቭ ነዋጩ ...አፍቃሪ ልጅ እና ወንድምም ነበር!"

ቻርሊ ከርክን የገደለው ወጣት የሚያውቀው አንድ የዓለምን ገጽታ ብቻ ነው። እርሱ ልክ ነው ብሎ ያመነውን ዕይታ ብቻ። ከዛ ያን ዕያት የሚቃወመውን ቻርሊንን። ቻርሊ ግን ሁለት ልጆች አሉት። ለእነዛ ልጆች ቻርሊ አባት ነው። ቻርሊ ባልም ነው። ቤተሰብ ያለው እና አሜሪካ ለልጆቹ የተሻለች ሀገር እንድትሆን የሚጨነቅም ነው። ያን ዕይታ ሮቢንሰን ማየት አልቻለም። የሚገድለው ሰው ፥ ሰውነት እንዳለው ማሰብ አልፈቀደም። ወጣት እና ምንአልባትም አንድ ቀን ሊሰክን እና የዕይታ አድማሱን የሚያሰፋ ሰው ሊሆን እንደሚችል ማየትም አልፈቀደም። ምክንያቱም የእኔ ብሎ የሚወደውን ቻርሊ ተችቶበታል እና። ቶልስቶይ ፒየርን ያስተማረው ሊገለው የተኮሰበት ግለሰብ ቁማርተኛ ብቻ ሳይሆን እናት ያለው ልጅ፣ እህት ያለው ወንድም እንደሆነ በማሳየትም ነበር። ዶሎኮቭ ከቁሱሉ በላይ የሌሎች በእርሱ ቁስል መጎዳት ነበር ያመመው። ዶሎኮቭ ግን እስከዛ ደቂቃ ድረስ ያን ስብዕና ለሌሎች ገልጦ አያውቅም ነበር። ሌላ ዓለምም ዶሎኮቭ እንዳለው ለማየት መታገስ እና ዶሎኮቭን በቁሱሉ ሰዓት መስማት ያስፈልግ ነበር። ቻርሊ ከርክም የሚፈርድባቸው ጥቁሮችም ሆነ ስደተኞች ልብን የሚሰብር ታሪክ እና አሜሪካንን ታላቅ የሚያደርግ ብቃት እንዳላቸው ማየት የፈቀደ ሰው አልነበረም። ሁሉንም በአንድ ሳጥን ውስጥ ከቶ አንዳች እርምጃ እንዲወሰድባቸው የሚሰብክ እንጂ። እንደሱ ቤተሰብ፣ ልጆች ያሏቸው እንዲሁም ለሰው እና ለመጡበት ሀገር በጎ ነገር ለማድረግ የሚጥሩ እንዳሉ ሊረዳ ፈቅዶ አያውቅም።

ብዙ ኢትዮጵያውያንም እንደ ፒየር ነን። ጥቁሮች ሰነፎች ናቸው። ጥቁሮች እንደዚህ ናቸው በማለት ለመፍረድ እምብዛም ማሰብ አንፈልግም። ግን ማህበረሰብ ከማንነቱ ተነቅሎ፣ ለዘመናት በባርነት ውስጥ ካለፈ በኋላ የሚፈጥረው ትውልድ ምን ሊመስል እንደሚችል ምንም እውቀቱ የለንም። እኛ ሲከፋን ሳይቀር ሀገሬ ብለን የምንጠራት እና የምንተክዝበት የስሜት ምርኩዝ አለን። ቀና ብለን እንድንሄድ በሚያደርጉ ትርክቶች ነው ያደግነው። ከዛ ደግሞ ከሀገራችን የመጡ እና የአሸነፉ ሰዎች ምሳሌዎች እንደ ጉም ከቦናል። ቅዱስ ጵውሎስ እነዛን ሁሉ በመከራ ውስጥ ያለፉ የቀደሙ የእምነት አባቶችን የጠራው እኮ የሰው ስነልቦና ስለገባው ነው። ሰው ፊትለፊቱ ያለውን መከራ የሚያልፈው በቀደሙ አባቶቹ ታሪክ እና ጀግንነት ነው። ይሄ የሌለው ማህበረሰብ እንዴት ነው የሚያሸንፈው? በምን አቅሙ ነው እንደ ጉም የከበበውን መከራ የሚሻገረው? ለዛውም በሲስተም ታፍኖ እያለ! እኔ ሰበብ ሰበብ ማብዛትን እየደገፍኩ አይደለም። ግን መፍረድም በተመሳሳይ ስህተት ነው ለማለት ነው። በተለይ ፈጽሞ የማንረዳውን እና ውስብስብ የሆነን የማህብረሰብ ውድቀት እና ስኬት ቀላል በሚመስሉ ንድፈ ሃሳቦች ብቻ መልስ ለመስጠት መሞከር አብዮተኛ እንጂ አስተዋይ አያደርግም። ያፈርስ ይሆናል እንጂ ይሄ ዓይነት አስተሳሰብ አይገነባም። የሰው ልጅ እና ማህበረሰብ ፊትለፊት ከምናየው ውጪ ብዙ ውስብስብ ታሪኮች እና እውነቶች አሉት። መግደል ተቃዋሚን በፍጥነት ያሶግድ ይሆናል። የምንፈልገውን ለውጥ ግን በብዙ ነው የሚያዘገየው። አምባገነን ስርዓት አንድን ጉዳይ በፍጥነት ያሳካ ይሆናል፤ የብዙ ዘመናትን ድልድዮች ግን አይገነባም። ተቃዋሚን ማሶገድ እና አንድ ወጥ የሆነ ማህበረሰብ ብቻ ለመፍጠር መጣር ለጊዜው could be effective but not efficient.